پهنه‌بندی خطر فرسایش خندقی در حوزه آبخیز قرناوه استان گلستان

خندق، به عنوان یک عامل خطر اراضی، یکی از چالش­های آسیب­زای فرسایش آبی به شمار می­رود که تاثیر بسزایی در تخریب اراضی دارد. هدف از این مقاله پهنه­بندی خطر فرسایش خندقی حوزه آبخیز قرناوه استان گلستان با استفاده از مدل­های نسبت فراوانی و روش پیشنهادی گوپتا و جوشی  (GNRF) می­باشد. بدین منظور در ابتدا نقشه پراکنش پهنه­ای خندق­های (متغیر وابسته) حوزه آبخیز قرناوه با استفاده از بازدید­های میدانی و تصاویر ماهواره­ای، با مقیاس 1:75.000 در محیط نرم افزار سامانه اطلاعات مکانی تهیه شد. در ابتدا جهت مدلسازی کل مشاهدات میدانی به دو بخش تقسیم گردید: 70 درصد پهنه­های خندقی برای کالیبراسیون مدل و 30 درصد آن برای اعتبارسنجی مدل در نظر گرفته شد. در گام بعدی 7 لایه اطلاعاتی از قبیل درصد شیب، جهت شیب، انحنای سطح، نوع سازند زمین شناسی، نوع کاربری اراضی، میزان فاصله از رودخانه، میزان فاصله از جاده به عنوان عوامل موثر (متغیر مستقل) بر ایجاد فرسایش خندقی انتخاب شد. با مقایسه متغیرهای مستقل با متغیر وابسته، مقدار تراکم خندق در هر کلاس عامل محاسبه  شد. سپس نرخ­دهی طبقات براساس روابط موجود در مدل‌­های نسبت فراوانی وGNRF صورت گرفت. در نهایت با روی­هم­گذاری نقشه­های نرخ­دهی شده، نقشه پهنه­بندی خطر فرسایش خندقی بدست آمد. نتایج مقایسه درصد فراوانی خندق­ها در کلاسه های خطر نشان داد که در مدل­های نسبت فراوانی و GNRF از کل پهنه­های خندقی مرحله اعتبارسنجی به ترتیب 11/78 و 52/74 درصد پهنه­ها در طبقات خطر زیاد و خیلی زیاد قرار دارند. نتایج اعتبارسنجی مدل با استفاده از روش جمع کیفی و ضریب کاپا نشان داد که مدل نسبت فراوانی با مقدار جمع کیفی و ضریب کاپای بالاتر (3 و 89/0) نسبت به مدل GNRF (27/1 و 74/0) برای پهنه­بندی خطر فرسایش خندقی منطقه مورد مطالعه پیشنهاد می­گردد.